Máy may – một loại vật dụng cần thiết cho mọi gia đình. Máy may là máy dùng kim và chỉ thông qua các cơ cấu máy để thực hiện đường may. Theo định nghĩa trên máy may bao gồm tất cả các loại máy bằng một kim, hai kim, máy đính cúc, máy thùa khuy, máy vắt sổ, máy đính bọ,... Trong cuộc cách mạng về khoa học công nghệ, sự phát triển của công nghệ máy máy giúp tăng năng suất, giảm giờ làm giúp các doanh nghiệp tiết kiệm được rất nhiều trong quá trình sản xuất. Có thể thấy tầm quan trọng của máy may nhưng để có được sự phát triển như hiện tại máy may đã phải trải qua rất nhiều sự thay đổi và hoàn thiện công nghệ. Tại bài viết này, chúng tôi sẽ tìm hiểu về quá trình hình thành và phát triển của công nghệ máy May trong ngành Dệt may.
1. Quá trình phát triển ngành công nghiệp Máy may trên thế giới
Máy may được sáng chế trong giai đoạn cách mạng công nghiệp lần thứ nhất để giảm công việc may mặc phải thực hiện trong các công ty quần áo. Những tác phẩm quần áo tuyệt đẹp dần được ra đời bởi những người thợ may tỉ mỉ và khéo léo tuy nhiên năng suất của việc may tay không cao, và những sản phẩm công phu đó có giá thành vô cùng đắt đỏ. Sau đó dân số dần bùng nổ, cùng với xã hội ngày càng phát triên đòi hỏi phải có một phương pháp để kết nổi các mảnh vải một cách nhanh chóng để đáp ứng được nhu cầu của con người. Những sáng chế ấy kéo dài ra hàng trăm năm:
1. Quá trình phát triển ngành công nghiệp Máy may trên thế giới
Máy may được sáng chế trong giai đoạn cách mạng công nghiệp lần thứ nhất để giảm công việc may mặc phải thực hiện trong các công ty quần áo. Những tác phẩm quần áo tuyệt đẹp dần được ra đời bởi những người thợ may tỉ mỉ và khéo léo tuy nhiên năng suất của việc may tay không cao, và những sản phẩm công phu đó có giá thành vô cùng đắt đỏ. Sau đó dân số dần bùng nổ, cùng với xã hội ngày càng phát triên đòi hỏi phải có một phương pháp để kết nổi các mảnh vải một cách nhanh chóng để đáp ứng được nhu cầu của con người. Những sáng chế ấy kéo dài ra hàng trăm năm:
a. Giai đoạn từ 1755 – đầu thế kỷ 19: Những bằng sáng chế đầu tiên
Câu chuyện bắt đầu từ năm 1755 tại London. Một người Đức tên là Charles Fredrick Wiesenthal chế tạo chiếc kim đầu tiên dành cho máy khâu và đã nhận bằng sáng chế tại Anh cho sáng chế về ngành may cơ khí này. Ông được cấp bằng sáng chế cho một cây kim, cây kim này được thiết kế và sử dụng cho một cái máy. Tuy nhiên, sáng chế này đã rơi vào quên lãng vì không ai biết chiếc kim đã được sử dụng cho loại máy nào.
Đến năm 1790, chiếc máy khâu đầu tiên của nhân loại mới ra đời. Một công dân người Anh tên Thomas Saint, cũng là người làm nội thất tại London đã chế tạo ra một chiếc máy bấm lỗ. Bản vẽ mô tả một cái dùi để đục lỗ qua miếng da và một cây kim đâm xuyên qua lỗ đó. Nhờ có chiếc máy này, người thợ may có thể xuyên chỉ qua khâu đính vải, da dễ dàng. Máy của Saint được thiết kế để hỗ trợ sản xuất các mặt hàng da khác nhau, bao gồm cả yên ngựa, dây cương và có khả năng may vải bạt và buồm tàu. Nhiều người cho rằng sản phẩm của Saint đã đặt nền tảng cho nhiều loại máy may cải tiến sau này, nếu không có lẽ giờ này con người vẫn đang may tay.
Đến năm 1790, chiếc máy khâu đầu tiên của nhân loại mới ra đời. Một công dân người Anh tên Thomas Saint, cũng là người làm nội thất tại London đã chế tạo ra một chiếc máy bấm lỗ. Bản vẽ mô tả một cái dùi để đục lỗ qua miếng da và một cây kim đâm xuyên qua lỗ đó. Nhờ có chiếc máy này, người thợ may có thể xuyên chỉ qua khâu đính vải, da dễ dàng. Máy của Saint được thiết kế để hỗ trợ sản xuất các mặt hàng da khác nhau, bao gồm cả yên ngựa, dây cương và có khả năng may vải bạt và buồm tàu. Nhiều người cho rằng sản phẩm của Saint đã đặt nền tảng cho nhiều loại máy may cải tiến sau này, nếu không có lẽ giờ này con người vẫn đang may tay.
Thomas Saint và sáng chế máy may của ông
Sau đó, một loạt các sáng chế liên quan đến máy may đã ra đời như: Joser Madersperger, một người thợ may Australia đã chế tạo hàng loạt máy khâu, mỗi chiếc thực hiện một thao tác khác nhau; Hai người Mỹ tên là John Adam Doge và John Knowles chế tạo ra một chiếc máy khâu có thể thực hiện được những đường may ngắn; Năm 1826, Henry Lye của Philadelphia PA cũng sáng chế ra một chiếc máy may khá hoàn thiện nhưng không may thay lửa đã phá hủy văn phòng bằng sáng chế và sáng chế của họ; Barthelemy Thimonnier- người Pháp - nhân vật nổi bật trong những người chế tạo ra máy may, ông được chính phủ Pháp trao bằng sáng chế vào năm 1830; Máy khâu con thoi đầu tiên được thiết kế vào khoảng năm 1834 bởi nhà sáng chế người Mỹ Walter Hunt; Chiếc máy đầu tiên kết hợp tất cả các yếu tố khác biệt của nửa thế kỷ đổi mới trước đó vào chiếc máy may hiện đại là thiết bị do nhà sáng chế người Anh John Fisher chế tạo vào năm 1844; Đến năm 1846, bằng sáng chế đầu tiên của Mỹ đã được cấp cho Elias Howe về một quy trình sử dụng sợi chỉ từ hai nguồn khác nhau; …
Trong suốt những năm 1850, ngày càng có nhiều công ty được thành lập, mỗi công ty cố gắng kiện những người khác vi phạm bằng sáng chế. Điều này đã kích hoạt một tấm bằng sáng chế được gọi là Cuộc chiến máy May. Năm 1856, Nhóm máy may bằng sáng chế Singer chính thức ra đời với sự hợp tác của bốn công ty nắm giữ bằng sáng chế chính về công nghệ máy may. Theo các nhà sử học kinh tế Ryan Lampe và Petra Moser, các bằng sáng chế quan trọng đằng sau nhóm bằng sáng chế của ba công ty này sở hữu đã cho họ một vị trí thống trị trong việc sản xuất máy may rằng khâu sử dụng phương pháp “lockstitch”. Loại khâu này mạnh hơn và có một điều tốt hơn chuỗi khâu đó là không dễ dàng tháo.
b. Giai đoạn 2: Nửa cuối Thế kỷ 19 đến nay:
Năm 1877, máy móc crochet đầu tiên trên thế giới được sáng chế và cấp bằng sáng chế bởi Joseph M. Merrow, khi đó là chủ tịch của công ty đã bắt đầu vào những năm 1840 với tư cách là một cửa hàng máy móc để phát triển máy móc chuyên dụng cho các hoạt động dệt kim. Máy móc này là máy may vắt sổ sản xuất đầu tiên. Merrow Machine Company đã trở thành một trong những nhà sản xuất máy may vắt sổ lớn nhất của Mỹ, và vẫn là nhà sản xuất máy may vắt sổ cuối cùng của Mỹ trong thế kỷ 21.
Năm 1885, Singer được cấp bằng sáng chế cho chiếc máy may Singer Vibrating Shuttle , sử dụng ý tưởng của Allen B. Wilson về một con thoi rung và là một máy đóng khóa tốt hơn các con thoi dao động thời đó. Đây là chiếc máy may gia đình đầu tiên trên thế giới, và đến năm 1889, chiếc máy khâu này mới được bán trên thị trường. Lúc đầu, máy may này chỉ có một động cơ buộc bên hông, nhưng khi nhiều gia đình sử dụng điện hơn, máy may được cải tiến và được lắp thêm động cơ điện vào vỏ máy.
Năm 1938, các nhà sản xuất máy móc ở Tokyo đầu tư để thành lập "Hiệp hội các nhà sản xuất Tokyo Juki”. Năm 1943, Hiệp hội chuyển đổi thành công ty cổ phần và đổi tên thành Tokyo Juki Industrial Co., Ltd. Năm 1947, Hiệp hội đã sản xuất chiếc máy May gia đình(HA-1). Năm 1957 Công ty đã giành được Giải thưởng Sáng chế Hoàng gia cho việc sáng chế ra cần gạt ren quay một trục. Từ đó đến nay công ty Juki vẫn luôn là một trong những công ty sản xuất máy may hàng đầu thế giới.
Năm 1950, tại Hà Lan, Jan de Vlieger bắt đầu kinh doanh máy may công nghiệp và sau đó trở thành nhà phân phối một số nhãn hiệu. Các con trai của ông đã tiếp quản và mở rộng thành công công ty và trở thành một trong những nhà phân phối máy may công nghiệp độc lập lớn nhất thế giới. Năm 1990, công ty bắt đầu phát triển một dòng máy mới có tên là Global và bắt đầu sản xuất máy móc mới tại nhà máy. Công ty mới này – Global International BV- đã rất thành công và đặc biệt chuyên về máy móc mới cho giày, bọc, may nặng và ngành dệt may dưới thương hiệu Global.
Năm 1976 máy may điện tử đầu tiên có tên “Compal DX” được hãng Brother giới thiệu ra thị trường đánh dấu sự phát triển vượt bậc của ngành công nghệ máy May thời điểm đó. Máy may điện tử kết hợp các thành phần như bảng mạch, chip máy tính và động cơ bổ sung để điều khiển độc lập các chức năng của máy. Các thành phần điện tử này đã kích hoạt các tính năng mới như tự động hóa máy cắt chỉ, định vị kim và bọc vải lại, cũng như các mẫu mũi may được số hóa và kết hợp đường may.Tuy nhiên do độ phức tạp và tuổi thọ của các bộ phận điện tử tăng lên, máy may điện tử không kéo dài tuổi thọ bằng máy may cơ, máy may cơ có thể kéo dài hơn 100 năm.
Sự phát triển của ngành công nghiệp máy May không chỉ là một ngành công nghệ sản xuất máy móc mà nó còn gắn liền với sự phát triển của ngành Dệt may thế giới. Việc sử dụng các loại máy may hiện đại cũng là một cách giúp người sử dụng và doanh nghiệp tăng năng suất, chất lượng hàng hóa mà lại tiết giảm được đáng kể chi phí sản xuất (bao gồm nguyên vật liệu hao hụt khi sản xuất và cả số lượng nhân công). Các hãng sản xuất máy may vì thế cũng không ngừng nghiên cứu, chế tạo và sản xuất ra nhiều các loại máy may nhằm đáp ứng tốt cho nhu cầu này của người sử dụng và các doanh nghiệp may mặc.
2. Quá trình phát triển ngành công nghiệp Máy may Việt Nam
Ngành công nghiệp Máy may Việt Nam gắn liền với lịch sử phát triển của ngành công nghiệp dệt may Việt Nam. Tại Việt Nam, ở miền Nam, các doanh nghiệp được thành lập và sử dụng máy móc hiện đại của Châu Âu và ở miền Bắc, các doanh nghiệp nhà nước sử dụng thiết bị máy móc do Trung Quốc, Liên bang Xô Viết cũ và Đông Âu cung cấp. Năm 1954, sau khi miền Bắc giành độc lập, nền công nghiệp dệt may được khôi phục và tái thiết, có thêm một số nhà máy khác được xây dựng mới như Nhà máy Dệt 8/3, Nhà máy Dệt Vĩnh Phú,... Hiện nay, 90% máy móc sản xuất tại các doanh nghiệp may đều nhập khẩu từ Thụy Sỹ, Đức, Hàn Quốc và Trung Quốc với giá rất đắt đỏ, lên tới hàng tỷ đồng cho một hệ thống. Chính vì vậy giá trị của ngành tuy lớn do chúng ta chủ yếu gia công theo đơn đặt hàng; nhưng lợi nhuận thu được ít.
Hiện nay, hệ thống cơ sở dữ liệu sáng chế của Việt Nam có ghi nhận các sáng chế về máy May nhưng tất cả đều thuộc về các công ty sản xuất may May nước ngoài có nhà may tại Việt Nam. Ví dụ như: Sáng chế 1-0006989 “Máy may” của Duerkopp Adler Aktiengesellschaft, Sáng chế 1-0018839 “Thiết bị thay đổ trục kim máy may” của Chee Si Ang Industrial Co., Ltd. Tu,…Tuy nhiên, do đặc thù ngành nên nhiều đơn vị đã tự sáng tạo ra những máy móc để phục vụ quá trình sản xuất tại chính doanh nghiệp. Điểm hình như:
Máy may lập trình tự động, Máy may túi khí, máy may tự động cắt chỉ, máy quay chỉ, máy may XY của Công ty Cổ phần Ứng dụng Công nghệ & CNC Việt Nam tại Điểm công nghiệp Sông Cùng, xã Đồng Tháp, Huyện Đan Phượng, Tp. Hà Nội, Việt Nam. Công ty thành lập năm 2007, hoạt động trong lĩnh vực chế tạo máy tự động và cung cấp các giải pháp tự động hóa, dây chuyền sản xuất, lắp ráp, đóng gói tự động. Thiết kế chế tạo đồ gá, jig, máy móc, dây chuyền phụ trợ cho ngành công nghiệp ô tô, xe máy, công nghiệp điện tử, may mặc.
Đã có một số đề tài được thực hiện nhằm nghiên cứu về công nghệ máy may nhằm hoàn thiện hơn công nghệ máy may trong ngành dệt may nhưng không thể phủ nhận rằng sự ra đời của các sáng chế máy may đã làm thay đổi rất nhiều trong cuộc sống. Việc sử dụng máy may giúp chuyển việc sản xuất quần áo từ nhỏ, lẻ sang quy mô lớn nhà máy. Bên cạnh đó sáng chế máy may còn thúc đấy những ngành công nghiệp khác phát triển như: sản xuất bông, sản xuất linh kiện để thay thế trong máy may. Ngoài vai trò quan trọng trong sản xuất quần áo, máy may cũng trở nên quan trọng trong sản xuất đồ nội thất với vải bọc, rèm cửa và khăn tắm, đồ chơi, sách và nhiều sản phẩm khác.
Năm 1885, Singer được cấp bằng sáng chế cho chiếc máy may Singer Vibrating Shuttle , sử dụng ý tưởng của Allen B. Wilson về một con thoi rung và là một máy đóng khóa tốt hơn các con thoi dao động thời đó. Đây là chiếc máy may gia đình đầu tiên trên thế giới, và đến năm 1889, chiếc máy khâu này mới được bán trên thị trường. Lúc đầu, máy may này chỉ có một động cơ buộc bên hông, nhưng khi nhiều gia đình sử dụng điện hơn, máy may được cải tiến và được lắp thêm động cơ điện vào vỏ máy.
Năm 1938, các nhà sản xuất máy móc ở Tokyo đầu tư để thành lập "Hiệp hội các nhà sản xuất Tokyo Juki”. Năm 1943, Hiệp hội chuyển đổi thành công ty cổ phần và đổi tên thành Tokyo Juki Industrial Co., Ltd. Năm 1947, Hiệp hội đã sản xuất chiếc máy May gia đình(HA-1). Năm 1957 Công ty đã giành được Giải thưởng Sáng chế Hoàng gia cho việc sáng chế ra cần gạt ren quay một trục. Từ đó đến nay công ty Juki vẫn luôn là một trong những công ty sản xuất máy may hàng đầu thế giới.
Năm 1950, tại Hà Lan, Jan de Vlieger bắt đầu kinh doanh máy may công nghiệp và sau đó trở thành nhà phân phối một số nhãn hiệu. Các con trai của ông đã tiếp quản và mở rộng thành công công ty và trở thành một trong những nhà phân phối máy may công nghiệp độc lập lớn nhất thế giới. Năm 1990, công ty bắt đầu phát triển một dòng máy mới có tên là Global và bắt đầu sản xuất máy móc mới tại nhà máy. Công ty mới này – Global International BV- đã rất thành công và đặc biệt chuyên về máy móc mới cho giày, bọc, may nặng và ngành dệt may dưới thương hiệu Global.
Năm 1976 máy may điện tử đầu tiên có tên “Compal DX” được hãng Brother giới thiệu ra thị trường đánh dấu sự phát triển vượt bậc của ngành công nghệ máy May thời điểm đó. Máy may điện tử kết hợp các thành phần như bảng mạch, chip máy tính và động cơ bổ sung để điều khiển độc lập các chức năng của máy. Các thành phần điện tử này đã kích hoạt các tính năng mới như tự động hóa máy cắt chỉ, định vị kim và bọc vải lại, cũng như các mẫu mũi may được số hóa và kết hợp đường may.Tuy nhiên do độ phức tạp và tuổi thọ của các bộ phận điện tử tăng lên, máy may điện tử không kéo dài tuổi thọ bằng máy may cơ, máy may cơ có thể kéo dài hơn 100 năm.
Sự phát triển của ngành công nghiệp máy May không chỉ là một ngành công nghệ sản xuất máy móc mà nó còn gắn liền với sự phát triển của ngành Dệt may thế giới. Việc sử dụng các loại máy may hiện đại cũng là một cách giúp người sử dụng và doanh nghiệp tăng năng suất, chất lượng hàng hóa mà lại tiết giảm được đáng kể chi phí sản xuất (bao gồm nguyên vật liệu hao hụt khi sản xuất và cả số lượng nhân công). Các hãng sản xuất máy may vì thế cũng không ngừng nghiên cứu, chế tạo và sản xuất ra nhiều các loại máy may nhằm đáp ứng tốt cho nhu cầu này của người sử dụng và các doanh nghiệp may mặc.
2. Quá trình phát triển ngành công nghiệp Máy may Việt Nam
Ngành công nghiệp Máy may Việt Nam gắn liền với lịch sử phát triển của ngành công nghiệp dệt may Việt Nam. Tại Việt Nam, ở miền Nam, các doanh nghiệp được thành lập và sử dụng máy móc hiện đại của Châu Âu và ở miền Bắc, các doanh nghiệp nhà nước sử dụng thiết bị máy móc do Trung Quốc, Liên bang Xô Viết cũ và Đông Âu cung cấp. Năm 1954, sau khi miền Bắc giành độc lập, nền công nghiệp dệt may được khôi phục và tái thiết, có thêm một số nhà máy khác được xây dựng mới như Nhà máy Dệt 8/3, Nhà máy Dệt Vĩnh Phú,... Hiện nay, 90% máy móc sản xuất tại các doanh nghiệp may đều nhập khẩu từ Thụy Sỹ, Đức, Hàn Quốc và Trung Quốc với giá rất đắt đỏ, lên tới hàng tỷ đồng cho một hệ thống. Chính vì vậy giá trị của ngành tuy lớn do chúng ta chủ yếu gia công theo đơn đặt hàng; nhưng lợi nhuận thu được ít.
Hiện nay, hệ thống cơ sở dữ liệu sáng chế của Việt Nam có ghi nhận các sáng chế về máy May nhưng tất cả đều thuộc về các công ty sản xuất may May nước ngoài có nhà may tại Việt Nam. Ví dụ như: Sáng chế 1-0006989 “Máy may” của Duerkopp Adler Aktiengesellschaft, Sáng chế 1-0018839 “Thiết bị thay đổ trục kim máy may” của Chee Si Ang Industrial Co., Ltd. Tu,…Tuy nhiên, do đặc thù ngành nên nhiều đơn vị đã tự sáng tạo ra những máy móc để phục vụ quá trình sản xuất tại chính doanh nghiệp. Điểm hình như:
Máy may lập trình tự động, Máy may túi khí, máy may tự động cắt chỉ, máy quay chỉ, máy may XY của Công ty Cổ phần Ứng dụng Công nghệ & CNC Việt Nam tại Điểm công nghiệp Sông Cùng, xã Đồng Tháp, Huyện Đan Phượng, Tp. Hà Nội, Việt Nam. Công ty thành lập năm 2007, hoạt động trong lĩnh vực chế tạo máy tự động và cung cấp các giải pháp tự động hóa, dây chuyền sản xuất, lắp ráp, đóng gói tự động. Thiết kế chế tạo đồ gá, jig, máy móc, dây chuyền phụ trợ cho ngành công nghiệp ô tô, xe máy, công nghiệp điện tử, may mặc.
Đã có một số đề tài được thực hiện nhằm nghiên cứu về công nghệ máy may nhằm hoàn thiện hơn công nghệ máy may trong ngành dệt may nhưng không thể phủ nhận rằng sự ra đời của các sáng chế máy may đã làm thay đổi rất nhiều trong cuộc sống. Việc sử dụng máy may giúp chuyển việc sản xuất quần áo từ nhỏ, lẻ sang quy mô lớn nhà máy. Bên cạnh đó sáng chế máy may còn thúc đấy những ngành công nghiệp khác phát triển như: sản xuất bông, sản xuất linh kiện để thay thế trong máy may. Ngoài vai trò quan trọng trong sản xuất quần áo, máy may cũng trở nên quan trọng trong sản xuất đồ nội thất với vải bọc, rèm cửa và khăn tắm, đồ chơi, sách và nhiều sản phẩm khác.
Nguồn: Văn phòng Viện Nghiên cứu sáng chế và Khai thác công nghệ./.
