Bản đồ sáng chế (BĐSC), một công cụ quan trọng để khai thác thông tin sáng chế (SC), đã được sử dụng tại nhiều quốc gia phát triển trên thế giới và mang lại hiệu quả thiết thực. BĐSC là tập hợp các thông tin SC được mô tả dưới dạng trực quan, cung cấp những thông tin hữu ích cho hoạt động của các cơ quan quản lý, tổ chức nghiên cứu và doanh nghiệp, giúp dự báo xu hướng phát triển công nghệ, hoạch định chính sách, chiến lược sản xuất kinh doanh, phân tích thị trường tiềm năng, đối thủ cạnh tranh...
Qua quá trình phân tích, nghiên cứu và tổng hợp thông tin, nhóm nghiên cứu của Viện Nghiên cứu sáng chế và Khai thác công nghệ đưa ra đề xuất về quy trình lập BĐSC bao gồm 3 bước sau:
Thứ nhất, xác định các dạng bản đồ phù hợp thông qua nhu cầu và phân tích các đặc trưng của nhu cầu.
Thứ hai, thu thập dữ liệu, phân tích và xử lý dữ liệu SC. Quá trình thu thập dữ liệu bao gồm: thông tin SC theo các yêu cầu từ những cơ sở dữ liệu SC trên thế giới, xử lý các dữ liệu và cập nhật lên cơ sở dữ liệu của công cụ phân tích SC. Quá trình xử lý và phân tích dữ liệu dựa trên thông tin có trong bản mô tả SC.
Thứ ba, trực quan hóa kết quả và tạo ra BĐSC. Đây là quá trình hiển thị thông tin được đưa ra bởi quá trình xử lý và phân tích dữ liệu dưới dạng đồ thị, biểu đồ hoặc bảng.
Qua quá trình phân tích, nghiên cứu và tổng hợp thông tin, nhóm nghiên cứu của Viện Nghiên cứu sáng chế và Khai thác công nghệ đưa ra đề xuất về quy trình lập BĐSC bao gồm 3 bước sau:
Thứ nhất, xác định các dạng bản đồ phù hợp thông qua nhu cầu và phân tích các đặc trưng của nhu cầu.
Thứ hai, thu thập dữ liệu, phân tích và xử lý dữ liệu SC. Quá trình thu thập dữ liệu bao gồm: thông tin SC theo các yêu cầu từ những cơ sở dữ liệu SC trên thế giới, xử lý các dữ liệu và cập nhật lên cơ sở dữ liệu của công cụ phân tích SC. Quá trình xử lý và phân tích dữ liệu dựa trên thông tin có trong bản mô tả SC.
Thứ ba, trực quan hóa kết quả và tạo ra BĐSC. Đây là quá trình hiển thị thông tin được đưa ra bởi quá trình xử lý và phân tích dữ liệu dưới dạng đồ thị, biểu đồ hoặc bảng.
Hình 2. Quy trình lập BĐSC được nhóm nghiên cứu đề xuất
Thông tin từ SC, đặc biệt là BĐSC, có vai trò rất quan trọng trong hoạt động đổi mới sáng tạo, tuy nhiên việc khai thác BĐSC và nguồn dữ liệu SC quý giá còn đang rất mới mẻ, chưa thực sự được khai phá và áp dụng phổ biến tại Việt Nam. Để góp phần thúc đẩy khai thác những thông tin quý từ SC, nhóm nghiên cứu cũng một số đề xuất về ứng dụng BĐSC như sau:
Đối với cơ quan quản lý nhà nước
BĐSC được sử dụng để lập các báo cáo tổng quan về ngành, lĩnh vực công nghệ cụ thể trên thế giới, phân tích tiềm năng phát triển của ngành, lĩnh vực công nghệ, những quốc gia phát triển hàng đầu cần học hỏi kinh nghiệm, những công nghệ tiên tiến và xu hướng công nghệ trong tương lai cần tập trung đầu tư phát triển. BĐSC là một trong những cơ sở đáng tin cậy giúp cơ quan quản lý có những quyết sách, kế hoạch phù hợp trong những bối cảnh cụ thể.
Đối với đơn vị nghiên cứu
BĐSC giúp các đơn vị nghiên cứu có cái nhìn tổng quan về các lĩnh vực công nghệ, những lĩnh vực công nghệ tiềm năng và xu hướng phát triển công nghệ nhằm định hướng nghiên cứu, xây dựng các nhóm nghiên cứu mạnh... Có thể sử dụng BĐSC nhằm tìm kiếm những đơn vị nghiên cứu, nhà nghiên cứu có uy tín, có nhiều SC trong lĩnh vực đang quan tâm để cùng hợp tác nghiên cứu phát triển. Ngoài ra, BĐSC còn giúp các đơn vị nghiên cứu tìm kiếm những doanh nghiệp, tổ chức đang quan tâm đến lĩnh vực công nghệ tương tự, phục vụ quá trình thương mại hóa kết quả nghiên cứu.
Đối với doanh nghiệp
Đối với doanh nghiệp muốn đổi mới công nghệ, BĐSC sẽ cung cấp bức tranh toàn cảnh về lĩnh vực công nghệ mà doanh nghiệp muốn đổi mới, những phân tích về những lĩnh vực công nghệ mà thế giới đang tập trung phát triển, công nghệ đang ở giai đoạn phát triển nào của vòng đời. Khi doanh nghiệp đã xác định được công nghệ sẽ áp dụng thì BĐSC, thông tin SC còn giúp doanh nghiệp xác định những SC nền tảng, quan trọng và gần điều kiện của doanh nghiệp. Thông qua hoạt động nhận dạng công nghệ từ SC sẽ giúp doanh nghiệp có được thông tin quan trọng về công nghệ này, doanh nghiệp có thể học hỏi và phát triển công nghệ của mình hoặc nghiên cứu tính pháp lý của SC để có phương án chuyển giao, áp dụng công nghệ phù hợp.
Đối với doanh nghiệp muốn mở rộng thị trường quốc tế, BĐSC là một trong những dữ liệu quan trọng giúp doanh nghiệp có thể phân tích được tiềm năng của các thị trường.
Đối với những doanh nghiệp muốn trở thành doanh nghiệp đi đầu và cạnh tranh với các đối thủ trên thế giới thì việc phân tích các đối thủ cạnh tranh, hồ sơ năng lực công nghệ của các đối thủ là rất quan trọng. BĐSC cho phép doanh nghiệp thấy được một cách tổng quan về hoạt động nghiên cứu, phát triển của các đối thủ cạnh tranh, đối thủ đang tập trung nhiều vào lĩnh vực công nghệ nào, từ đó dự đoán được những thông tin về sản phẩm, nhằm đề ra chiến lược hợp lý.
Nguồn: Văn phòng Viện Nghiên cứu sáng chế và Khai thác công nghệ./.
